Böbrek taşı oluşumu tedavisi ve önlenmesi hakkında tüm detayları bu yazımızda bulabilirsiniz.
- Böbrek Taşı Nedir?
- Börek taşı belirtileri nelerdir?
- Böbrek taşı nasıl oluşur?
- Böbrek taşı çeşitleri nelerdir?
- Böbrek taşı teşhisi
- Böbrek taşı tedavisi
- Böbrek taşlarının önlenmesi
Böbrek taşı nedir?
Böbrek taşları veya böbrek taşı, mineral ve tuzların kristalleşmesiyle oluşan sert cisimlerdir. Ülkemizdeki insanların yaklaşık %10-15 ‘inde bu hastalık görülmektedir. Böbrek taşlarının oluşmasının birçok nedeni olabilir ve idrar sisteminiz boyunca herhangi bir yerde oluşabilir.
%80 olasılık ile böbrek taşının tekrarlama ihtimali vardır. Taş düşürme ne kadar erken yaşta olursa tekrarlama olasılığı da o kadar yüksek olur. Çeşidine bağlı olarak taşı düşürmenizde, bir ağrı kesici içmek ve bol su tüketmek dışında hiçbir şeye ihtiyacınız olmayabilir.
Bazı taşlar küçük halde veya kum şeklinde bulunabileceği gibi, beyzbol topu kadar da büyük olabilir. Bazı taşlar böbreklerde kalır ve herhangi bir sorun teşkil etmeyebilir. Yapılan araştırmalarda erkeklerin kadınlardan 3 kat daha fazla böbrek taşı belirtileri sergiledikleri de gözlemlenmiştir.
Böbrek taşı belirtileri nelerdir?
Böbrek taşı belirtileri idrar yoluna girene kadar semptomları göstermeyebilir. Böbrek taşlarının şiddetli ağrıya neden oldukları bilinmektedir. Diğer böbrek taşı belirtileri ise şunlardır;
- Sırtta, kaburgaların altında ve kasıkta şiddetli ağrı hissedebilirsiniz,
- İdrar yaparken yanma ve ağrı,
- İdrar renginin bulanık ve kötü koku duyulması,
- Pembe, kırmızı veya kahverengi idrar rengi,
- Mide bulantısı, kusma, titreme veya ateş görülebilir,
- Sık sık idrara çıkma ihtiyacı,
- Az miktarda idrar yapma
Böbrek taşı nasıl oluşur?
Böbrek taşlarının oluşumunda kesin ve tek bir neden bulunmamaktadır. Ama en büyük neden olarak yetersiz sıvı alınımıyla birlikte az idrara çıkmaktır. Ayrıca genetik olarak ailenizde böbrek taşı düşüren var ise sizde de görülme ihtimali yüksektir.
- Şişmanlık
- Yüksek seviyelerde protein, tuz, veya glikoz içeren diyetler yapmak,
- Uzun süre D vitamini ve kalsiyum takviyesi kullanmak,
- Bazı kullanılan ilaçlarda taş oluşmasına neden olabilir.
Böbrek taşı çeşitleri nelerdir?
Bilinen 4 farklı böbrek taşı türü bulunmaktadır. Bunların şekli, türü ve rengi, böbrek taşı tedavisinde veya sonrasında alınacaklar önlemler için önemlidir.
- Kalsiyum Taşları: Oluşan taşların büyük bir çoğunluğu kalsiyum taşlarıdır. Oksalat bakımından zengin yiyecekler tüketmek, taş oluşturma riskinizi azaltabilir.
Patates cipsi, yer fıstığı, çikolata, pancar, ıspanak gibi yiyecekler sizi olası bir taş üretme riskinizi düşürecektir.
- Struvite taşları: Yaygın olarak görülmemek ile birlikte, idrar yolu enfeksiyonu olduysanız oluşmaktadır. Hızlı ve çabuk büyüyen bu taşlar, genellikle kadınlarda görülür.
- Ürik Asit taşları: Yeterince sıvı almayan, çok fazla miktarda sıvı kaybeden kişilerde, yüksek proteinli diyet yapanlarda ve gut hastalığı olanlarda görülme riski fazladır.
- Sistin taşları: Bu taşlar, böbreklerin belirli amino asitlerin (sistinüri) çok fazla salgılanmasına neden olan kalıtsal bir bozukluğu olan insanlarda oluşur.
Böbrek taşı teşhisi
Böbrek taşlarının teşhisinde doktorunuza söylediğiniz semptomlar yeterli olabileceği gibi yapılan sağlık muayenesindeki röntgen, ultrason gibi görüntüleme yöntemlerinde de bulunabilir.
- Kan testi ile kalsiyum, fosfor, ürik asit gibi türdeki taşlar bulunabilir,
- İdrar tahlilinde kristaller, bakteriler, kanı ve enfeksiyonu belirlemek için kullanılabilir,
Ayrıca aşağıdaki görüntüleme yöntemleri de kullanılarak ağrı yapmayan “sessiz” taşların varlığı bulunabilir,
- Karın röntgeni,
- Intravenöz Ürogram (Damardan verilen renkli bir sıvı ile böbreklerin süzme işleminin kontrol edilmesi sağlanır. Kullanılan bir yöntem değildir.)
- Böbrek ultrasonu (Genel olarak doktorların tercih ettiğin yöntemdir.)
- Abdominal BT Taraması
- Taşın türünün belirlenmesi
Böbrek taşı tedavisi
Tedavi taş tipine göre yapılmaktadır. 4 mm’den küçük olan taşlar idrar yoluyla atılabilir. Boyutlar küçük olsa bile size yaşattığı ağrı ve sancı büyük olabilir. Küçük taşların tedavisinde kullanılan en etkili yöntemler;
- Su tedavisi: 2-3 litre su içmek böbrek taşı tedavisinde en çok başvurulan yöntemler arasında kullanılmaktadır. Yeterli miktarda su içtiğinizi idrar rengine bakarak anlayabilirsiniz. Berrak bir idrar rengine ulaşana kadar su içmeye devam etmeniz gerekiyor. İdrar çıkmada problem, idrar kaçırma gibi başka sıkıntılarınız olursa, bu durumu doktorunuza danışmanız gerekmektedir.
- İlaç tedavisi, enfeksiyon harici böbrek taşı tedavisinde sadece ağrı kesici kullanılmaktadır. ibuprofen kas gevşetici özelliği sayesinde böbrek taşı düşürmede önemli bir etken olmaktadır. Ağrı kesici ve diğer rahatsızlıkları önleyecek ilaçlardan başka ilaç kullanılması önerilmemektedir.
Taşlar daha büyük ve idrar yolu ile atılamayacak durumda ise cerrahi müdahale veya taşların daha küçük parçalara bölünmesi gerekmektedir.
- Üreteroskopi (URS) böbrek ve üreterdeki taşları tedavi etmek için kullanılır. URS, üreteroskop adı verilen çok küçük bir teleskopun mesaneye, üretere ve böbreğe geçirilmesini içerir. Sert teleskoplar mesanenin yakınındaki üreterin alt kısmındaki taşlar için kullanılır. Üst üreter ve böbrekteki taşları tedavi etmek için esnek teleskoplar kullanılır.
Üreteroskop, üroloğun taşı bir kesi yapmadan kesmesini sağlar. Genel anestezi URS prosedürü sırasında sizi rahat ettirir. Ürolog üreteroskopla taşı gördükten sonra, küçük, sepete benzeyen bir cihaz daha küçük taşları tutar ve bunları kaldırır. Bir taş tek bir parçada çıkarmak için çok büyükse, bir lazer veya başka bir taş kıran aletle daha küçük parçalara bölünebilir.
Taş tamamen veya parçalara ayrıldıktan sonra sağlık kuruluşu üretere geçici bir stent yerleştirebilir. Bir stent, idrarın böbrekten mesaneye boşalabilmesi için üreteri açık tutmaya yardımcı olan küçük, sert plastik bir tüptür. Bir kateter veya PCNL drenaj tüpünden farklı olarak, bu tüp tamamen vücut içindedir ve idrar toplamak için harici bir torba gerektirmez.
URS ile aynı gün eve gidebilir ve iki ila üç gün içinde normal aktivitelere başlayabilirsiniz. Üroloğunuz stent yerleştirirse, 4-10 gün sonra o çıkarır. Bazen stentin sonunda bir dize kalır, böylece kendi başınıza kaldırabilirsiniz. Sağlık hizmeti sağlayıcınız size söylediğinde stentin çıkarılması çok önemlidir. Stenti uzun süre bırakmak, enfeksiyona ve böbrek fonksiyon kaybına neden olabilir.
- Perkütan Litotripsi (PCNL) böbrekteki büyük taşlar için en iyi tedavi yöntemidir. PCNL yapmak için genel anestezi gerekir. PCNL, sert bir teleskopun (nefroskop) taşın bulunduğu böbreğin içi boş merkez kısmına geçmesine izin verecek kadar büyük, arka veya yan kısmında yarım inçlik bir kesik (kesik) yapmayı içerir.
Nefroskoptan geçen bir alet taşı kırar ve parçaları keser. Emme parçaları PCNL’yi büyük taşlar için en iyi tedavi seçeneği haline getirir.
PCNL’den sonra, idrarı vücudun dışındaki bir torbaya boşaltmak için genellikle böbrekte bir tüp bırakılır. Bu idrar drenajına izin verecek ve kanamayı durduracak. Tüp gece boyunca veya birkaç gün bekletilir. Bu ameliyattan sonra bir gece hastanede kalmanız gerekebilir.
Üroloğunuz hala hastanedeyken taş parçalarının kaldığını görmek için röntgen çekmeyi seçebilir. Eğer varsa, üroloğunuz tekrar teleskopla böbreğe tekrar bakmak isteyebilir. Normal aktivitelere yaklaşık bir ila iki hafta sonra başlayabilirsiniz.
Böbrek taşlarının önlenmesi
Böbrek taşlarının gelecekte önlenmesinde bütün vücut tipine uyan bir çözüm yoktur. Ancak taşların oluşmasını önlemek için yapabileceklerin aşağıdaki gibidir:
- Her gün yeterli miktar sıvı tüketin
- Diyetinizdeki tuz miktarını azaltın
- Önerilen miktarda kalsiyum alın
- Bol miktarda sebze ve meyve tüketin
- Düşük oksalat seviyesine sahip yiyecekler yiyin
- Daha az et ve süt, peynir gibi hayvansal gıdalarının tüketimini sınırlandırmak
Kaynaklar: https://www.niddk.nih.gov/health-information/urologic-diseases/kidney-stones/definition-facts https://www.kidney.org/news/ekidney/november10/Top10_November10
