Kortizon, kortikosteroid sınıfında yer alan anti-alerjik, immünsupresif (bağışıklığın baskılanması) ve anti-enflamatuvar (iltihap kurutucu) bir hormondur. Pek çok ciddi rahatsızlığın tedavisinde kullanılabilir. Özellikle astım ve alerji ataklarının kontrol altına alınmasında oldukça faydalıdır. Deri rahatsızlıkları, ülseratif kolit, sedef hastalığı, egzama, artrit, alerjik bozukluklar gibi önemli hastalıkların tedavisinde kortizon içeren ilaçlar kullanılmaktadır. Artritten astıma kadar çoğu inflamatuvar (iltihap) hastalığın tedavisinde etkili olan bu hormon, kanserle mücadelede de hayat kurtarıcıdır. Ancak bu ilaçların kullanımında doz aşımına kaçılması ya da ilaçların hatalı kullanımı hastanın son derece ciddi yan etkilere maruz kalmasına neden olabilir. Bu yüzden kortizon kullanan hastaların dikkatli ve titiz davranması gerekir.
Kortizon nedir?
Kortizon, bağışıklık sistemini etkileyen hastalıkların inflamatuvar ve alerjik tepkilerini azaltan bir ilaçtır. Kortizol hormonunu taklit eden kortizon ilaçları, kortizol hormonundan daha güçlüdür. Pek çok hastalığı tedavi eden bu ilaçlar, aslında vücudumuzdaki böbrek üstü bezleri tarafından salgılanan bir hormon olan kortizol hormonunun yapay formlarıdır. Kortikosteoridler, erkek özelliklerin gelişimini sağlayan anabolik steoridlerle ortak kimyasal yapıdadır.
Doğal Kortizon nedir, ne işe yarar?
Yağ ve karbonhidrat dengesinin sağlanmasından sorumlu olan doğal kortizon, vücut yağlarının kana karışmasına ve şekere dönüşmesini olanak tanır. Yani bu hormon, vücudun enerji ihtiyacının karşılanmasını sağlar. Ayrıca vücudun hastalıklarla ve enfeksiyonlarla savaşmasına yardımcı olan antikor üretimine ve bağışıklık sisteminin ve savunma mekanizmasının güçlenmesine aracılık eder.
Kortizol hormonunun vücut tarafından yeterli miktarda salgılanmaması ise halsizlik, yorgunluk, vücut direnç düşüklüğü, zayıf bağışıklık sistemi gibi pek çok sağlık sorununa neden olabilir. Vücut direncindeki düşüklüklere stres ve başka bir ciddi rahatsızlık da eklendiğinde kişi, daha ciddi hastalıklara kolaylıkla yakalanabilir. Hatta hastanın bu durumda yaşamını kaybetmesi de söz konusu olabilir. Kortizol hormonunun yeterli olmadığı durumlarda ise mutlaka vücudumuza dışarıdan takviye edilmesi gerekir.
Kortizol hormonu ne için kullanılır?
Kortizol hormonu, yüksek stres ve hayati tehlike durumunda vücudumuz tarafından kendiliğinden salgılanan bir hormondur. Gün içerisinde böbrek üstü bezi tarafından salgılanan kortizol hormonunun miktarı üzerinde kan basıncı ve vücut ısısı etkilidir. Stres hormonu olarak da isimlendirilen kortizol hormonu, bağışıklık sisteminin algıladığı stres ya da hayati tehlike karşısında ya savaşmasını ya da bu tehlikeden kaçmasını sağlar.
Romatoid artrit nedir? Nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri
Sentetik kortizol hormonu yani kortizon ilaçları ise vücudun belirli bölgelerindeki ağrı ve iltihapları giderir. Dirsek, kalça, omuz, diz, bilek gibi eklemlere enjekte edildiğinde iltihap semptomlarını hafifletir. Kortizondan tendinit, reaktif artrit, gut, psoriatik artrit gibi hastalıkların tedavisinde yararlanabilmek mümkündür.
Kortizon çeşitleri ve ilaçları
Kortizon ilaçlar; kendi içerisinde topikal kremler, haplar, vücuda doğrudan enjekte edilebilen ilaçlar vb. olacak şekilde farklı şekilde sınıflandırılır. En sık kullanılan kortizon çeşitlerini ise aşağıdaki şekilde sınıflandırabiliriz:
Kortizon iğnesi (enjeksiyonlar)
Bursit, osteoartrit, izole eklem iltihabı, gut gibi artritik rahatsızlıkların yol açtığı ağrı gibi semptomların tedavisinde kortizon iğnesi kullanılır.
UYARI: Bu iğnenin yapıldığı bölgede kızarıklık ve göğüs bölgenizde sıcaklık hissedebilirsiniz. İğne sonrası ağrıları dindirmek için bu bölgeye buz ile kompres yapabilirsiniz. Kortizon iğnesinden sonraki 2 gün boyunca küvet ve jakuziden uzak durun. Ama bu sürede ayakta duş alabilirsiniz. İğnenin yapıldığı bölgeyi koruyun. Örneğin, diz bölgenize iğne vurulduysa birkaç gün ağır yükler kaldırmaktan ve omuzlarınıza yüklenmekten kaçınmalısınız.
Ağrı, şişlik ve kızarıklığın 2 gün içerisinde geçmediği aksine arttığı durumlarda ise doktorunuza görünmelisiniz. Doğrudan iltihaplı bölgeye enjekte edilen kortizon ilaçlarına betametazonu ve triamsinolonu örnek olarak gösterebiliriz.
Kortizon hapı (Oral kortizon ilaçları)
Romatoid artrit ve ankilozan spondilit başta olmak üzere tüm vücudu etkileyen inflamatuvar hastalıkların neden olduğu ağrılı alevlenme dönemlerinde kullanılırlar. Metotreksat ve sulfasalazin en sık kullanılan ve ağızdan alınan ilaçlardır.
UYARI: Artrit tedavisinde reçete edilen kortizon haplarını kullanmadan önce mutlaka doktorunuza kullandığınız diğer reçeteli ya da reçetesiz ilaçlarla ilgi bilgi verin. Hap kullanımını doktora danışmadan asla kendi kararınız ile bırakmayın, reçetede belirtilen süreden daha uzun yada daha kısa bir süre boyunca bu hapları kullanmayın.
Kortizon kremler (Topikal kortizon)
Krem, sprey, köpük, jel gibi farklı versiyonları bulunan topikal kortizon ilaçları deri iltihaplarının tedavisinde kullanılır. Özellikle böcek ısırıklarının tedavisinde yararlanılan hidrokortizon krem topikal kortizonlara örnek olarak gösterilebilir. İnflamatuar bir deri bozukluğu olan ve çoğu zaman psoriatik artrit ile ilişkili olan sedef hastalığının tedavisinde de topikal yani bölgesel kortizonlardan yararlanılabilir.
Kortizon kremler
Kortizon kremler, özellikle deri hastalıklarında çok faydalıdır
Kortizonlu ilaçlar
Kortizonlu ilaçlardan özellikle farklı artrit çeşitlerinin tedavisinde faydalanılır. Sedef hastalığı, lupus gibi iltihaplı deri rahatsızlıklarında ise daha çok kortizon topikal krem ve merhemler reçete edilir. Kortizonlu ilaçlar, böbrek üstü bezi tarafından az miktarda kortizon salgılanması durumunda devreye girerler. Vücuttaki iltihap ve şişliği azaltmanın yan ısıra, inflamasyona neden olan moleküllerin salınımını önlerler. Mevsimsel alerjiler gibi alerjik reaksiyonlar, ülseratif kolit, anemi; kortizonlu ilaçların kullanımı ile tedavi edilebilir.
Kolit nedir? Neden olur? Kolitin belirtileri ve tedavisi
Kortizon hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır
Daha çok artrit ve iltihaplı deri rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılan kortizon, sıklıkla aşağıdaki hastalıkların tedavisinde kullanılır.
Astım ve Alerjik rahatsızlıklar
Sedef, Egzama
Gut hastalığı
Adrenal yetmezliği, Anemi (kansızlık)
Romataid artrit ve osteoartrit gibi pek çok artrit çeşidi
Kanser, Ülseratif kolit
Tendinit, Lupus
Eklem ve tendon iltihaplanmaları
Kortizon tedavisi nasıl yapılır?
Kortizon tedavisi, kortizonla hangi hastalığın tedavi edileceğine ve tedavide yararlanılan yönteme göre değişiklik gösterir. Kortizon hapı ile tedavide doktorun reçetede belirttiği süre boyunca günde birkaç kez bu hapları tüketmeniz gerekir. Topikal yani lokal tedavilerde ise kortizon kremi ya da merhemi derideki iltihaplı lezyona günde 2-3 sefer olacak şekilde ve ince bir tabaka halinde sürmelisiniz.
Kortizon ignesi
İğne ile yapılan kortizon tedavisi pek çok bölgeye uygulanır
İğne ile yani enjeksiyonla kortizon tedavisi, genellikle 6 hafta-6 aylık bir zaman dilimi için iltihabın yol açtığı yangı, ağrı, acı vb. semptomları hafifletir. İğnenin etkileri sona erdiğinde ise kişinin tekrar kortizon iğnesi ile tedavi edilmesi gerekebilir. Hatta iğne ile tedavi, yaşam boyu devam edebilir. Enjeksiyonla tedavide kortizon, kaslara, eklemlere, kana, omurgaya, tendon çevresine yapılabilir. Hastanın ağrı ve acı hissetmesini engellemek adına enjeksiyon lokal anestezi eşliğinde gerçekleşebilir.
İğne ile tedavi çoğu zaman hastalığın kendisini ortadan kaldırmaz. Yani tedavi ile yalnızca semptomlar giderilebilir. Astım hastalarının da tıpkı romatoid artrit hastaları gibi ömür boyu kortizon tedavisi görmeleri gerekebilir.
Kortizon tedavisi tehlikeli midir?
Kortizion tedavisi, uzun bir süre boyunca devam ettiğinde ya da tedavide yüksek doza kaçıldığında oldukça tehlikeli olabilir. Ancak kısa süreli tedavilerde genellikle hasta, ciddi yan etkilerle karşılaşmaz. Kortizon tedavisinin mümkün olduğunca kısa süreliğine ve düşük dozda tutulması hastanın genel sağlığı açısından önem arz eder.
