Halk arasında kansızlık olarak da bilinen demir eksikliği, kanda bulunan kırmızı kan hücrelerinde, oksijenin taşınması işlemini gerçekleştiren ve taşınan hücrelere kırmızı rengi veren hemoglobin miktarının azalmasıdır. Kandaki oksijeni taşıyan 2 protein olan hemoglobin ve miyoglobinin üretilmesi için demir gereklidir.
Vücut sisteminde yeterli miktarda demir bulunmadığında, bu önemli işlev, hücrelere, enerjiyi vermek için ihtiyaç duydukları bütün aksiyonları reddederek engeller. Bu durumda demir eksikliği anemisi oluşur. Demir eksikliği anemisi semptomlarının ortaya çıkması biraz zaman alır. Çünkü vücut, demiri yeterli düzeyde alamadığı zaman yeni kan hücreleri oluşturmak için depolanmış ve geri dönüştürülmüş demiri kullanır. Demir kaynağı tükenmeye başladığında, vücut kırmızı kan hücrelerinin üretimini azaltır.
Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
Demir eksikliğinin belirtileri dokulara oksijen verilmemesi nedeniyle ortaya çıkar. Demir eksikliği olan yaşlı insanlarda anjina (göğüste ağrı) baş gösterebilir. Çünkü kalp, vücuda yeterli oksijen sağlamak için daha çok çalışmak zorundadır. Demir eksikliği belirtileri şunlardır;
Demir eksikliği, erken aşamalarında hiçbir belirti göstermeyebilir veya sadece hafif yorgunluk yaşanabilir.
Enfeksiyonlara yakalama olasılığı daha yüksek olur.
Tırnaklar kırılgan hale gelebilir, ağız köşeleri çatlayabilir ve herhangi bir şey yutmakta zorluk çekilebilir.
Düşük demir seviyesine sahip bazı insanlar, özellikle çocuklar, konsantrasyon ve hafıza ile ilgili zorluklar yaşayabilir veya öğrenmede sorun yaşayabilirler. Çocuklarda demir eksikliği gelişim ile ilgili sorunlara neden olabilir.
Demir eksikliği olan bazı kişiler toprak yiyebilir.
Ciltte solgun ve sarımsı renk oluşur.
Baş ağrısı, baş dönmesi ve sürekli yorgunluk hali oluşabilir.
Kalp atışı hızlı ve düzensizdir.
Özellikle egzersiz yaparken nefes darlığı ve göğüste ağrı hissedilebilir.
Demir Eksikliği Nedenleri Nelerdir?
Demir, karaciğerde, dalakta ve kemik iliğinde depolanır. Zihinsel ve fiziksel sağlık için hayati önem taşır. Vücuttaki demirin çoğu, ölen kırmızı kan hücrelerinden geri dönüştürülürken, bir kısmı da bazı gıdalardan alınır. Vücutta yeterli düzeyde demir bulunmazsa, vücut, yeterli hemoglobin yapamaz.
Demir eksikliğinin nedenleri arasında şunlar bulunur;
Kan kayıplarının olması. Kan kaybı bu süreçte oldukça yavaş şekilde ilerleyeceğinden, bu durumda midedeki ve bağırsaktaki problemler (ülserler, bağırsak polipleri, hemoroitler veya kanser dâhil) fark edilemeyebilir.
Mide kanamasına neden olabilecek ilaçların düzenli kullanımı (örneğin, aspirin ve steroidal olmayan iltihap önleyici ilaçlar).
Yenilen gıdalarda demir alımının yetersiz kalması nedeniyle, vücudun demir taleplerini karşılayamaması,
Vejeteryan ve vegan olmak,
Çocuklarda hızlı büyüme,
Erken doğum,
Hamile olmak
Aşırı yapılan egzersizler. (Vücudun normalden daha fazla demire ihtiyaç duymasını sağlar ve vücuttaki hali hazırda bulunan demir, ter yoluyla dışarı atılır.)
Bağırsaklarda demirin yetersiz emilimi,
Mide veya ince bağırsakta geçirilen cerrahi operasyonlar (obezite cerrahisi gibi) demir eksikliklerine neden olmaktadır.
Demir Eksikliği Neden Olur
Anemi genellikle ilk belirti olduğundan, yalnızca semptomlara dayanarak demir eksikliği teşhis edilemez. Bir kan testi, demir eksikliği anemisi için en güvenilir ve hassas tanı aracı olarak kabul edilir. Tipik olarak rutin bir tam kan sayımı (CBC), genellikle semptomlar belirginleşmeden önce demir eksikliği anemisini tanımlayabilir. Demir seviyelerini yansıtan CBC sonuçları şunları içermektedir:
Hemoglobin seviyesi: Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde oksijene bağlanan demir içeren proteindir. Normal hemoglobin düzeyleri kadınlar için 12.0 – 15.5 g / dl, erkekler için 13.5 – 17.5 g / dl, çocuklar için 11 – 16 g / dl ve gebe kadınlar için 11 – 12 g / dl olmalıdır.
Hematokrit seviyesi: Hematokrit seviyesi, tam kanın kırmızı kan hücresine olan yüzdesidir. Normal hematokrit seviyeleri kadınlarda yüzde 38 ile 46, erkeklerde yüzde 42 ile 54’tür. Düşük hematokrit, düşük kırmızı kan hücrelerinin veya vücuttaki yüksek beyaz kan hücrelerinin bir göstergesidir.
Ortalama korpüsküler hacim (MCV): Bu test normalde hücre başına 80 ile 96 femtolitre olan her kırmızı kan hücresinin hacmini ölçer. Özellikle ortalama kırmızı kan hücresi boyutunda geniş bir değişkenlik gösteren düşük bir MCV, demir eksikliği anemisini yüksek oranda düşündürebilir. Bazen, tam kan sayımıs testi, demir eksikliği anemisini tanımladıktan sonra kırmızı kan hücrelerinin (kalite ve büyüklüğü değerlendirmek için) mikroskobik olarak incelenmesi veya bir demir seviyesi ile takip testi gerekebilir. Normal bir demir seviyesi 10 ile 30 ug / L arasında değişmektedir.
Fiziksel inceleme: Fiziksel bir muayene genellikle birçok durum için tanı testinin en değerli kısmı olsa da, soluk cilt, hızlı bir kalp atışı ve ortostatik hipotansiyon (ayakta dururken düşük kan basıncı) gibi demir eksikliği belirtileri haftalar içinde meydana gelen çok geç etkilerdir.
Takip Testi: Demir eksikliği tanımlandıktan sonra nedenini bulmak çok önemlidir. Genel olarak, bir kan testinde demir eksikliği tespit edilirse, sonraki adımlar kan kayıplarıyla alakalı testleri içerir.
Gizli kan kaybı: Gizli kan kaybının en yaygın nedeni, kolondan kanamadır ve dışkıdan alınan örnekler, herhangi bir kan kaybının olup olmadığını anlamak için laboratuvara gönderilir. Dışkı örneği negatif olsa bile (kan yok), bariz bir neden veya demir eksikliği yoksa, riske bağlı olarak kolonoskopi veya endoskopi ile daha ileri testlere ihtiyaç duyulabilir. Kolonik polipler, kanama ülseri ve hatta gastrointestinal kanser, demir eksikliğinin nedenleridir.
Kan hastalığı: Lösemi veya lenfoma ile ilişkili beyaz kan hücrelerinin anormalliklerini yansıtır.
Demir Eksikliği Anemisi Tedavisi
Demir eksikliğinin tedavisi 2 önemli yaklaşıma dayanır. Bunlar, temel sorunların düzeltilmesi ve demir seviyelerinin değiştirilmesidir.
Demir Seviyelerinin Değiştirilmesi: Demir seviyeleri, alınan gıdalardaki demiri arttırarak veya tablet şeklinde demir takviyesi alarak değiştirilip yükseltilebilir. Bu seçeneklerle düzelmeyen durumlar için parenteral (kaslarda) demir enjeksiyonu gerekebilir. Eğer demir eksikliği, bağırsak probleminden kaynaklanıyorsa, haplar ve yiyecekler çoğunlukla bu sorunu düzeltemez. Çünkü ağızdan yeterli miktarda demir alınsa bile vücut demiri ememez.
Tıbbi veya Cerrahi Müdahale: Sebebe bağlı olarak, demir eksikliğini tedavi etmek için cerrahi müdahaleye ihtiyaç olabilir. Kolondaki kanama polipinin çıkarılması ve kanserden emin olmak için biyopsi gerekebilir. Kan sulandırıcı ilaçlar nedeniyle mide kanaması yaşanırsa, daha düşük bir doza veya tamamen farklı bir kan sulandırıcıya ihtiyaç olabilir.
Demir Eksikliği Nasıl Önlenir?
Tüketilen gıdalarda yeterli miktarda demirin bulunması çoğunlukla demir eksikliğini önleyebilir. Sağlıklı, yetişkin erkeklerin günde yaklaşık 8 mg demire ihtiyacı vardır ve sağlıklı, yetişkin kadınların günde 18 mg’a, sağlıklı hamile kadınların günde 27 mg demire ihtiyacı vardır. Menopozdan sonra, kadınlar, sadece günde 8 mg demir yeterli olacaktır. Çünkü menstrüasyon nedeniyle kan kaybı olmaz.
Demir Bulunan Yiyecekler
Kırmızı et: 100 gram kırmızı et, günlük önerilen demir alımının %15’ine denk gelen yaklaşık 2,7 miligram demir içerir. Kırmızı et ayrıca protein, çinko ve B Vitamini bakımından da oldukça önemlidir. Kırmızı et, en kolay erişilebilen demir kaynağıdır ve yayınlanan yeni bir çalışmada, kırmızı et tüketen kişilerin demirden muzdarip olma ihtimalinin çok daha düşük olduğu tespit edildi.
Bakliyat: En yaygın baklagiller fasulye, mercimek, bezelye ve nohuttur. Bunlar bitki bazlı beslenme (vejeteryanlar) uygulayan insanlar için harika bir demir kaynağıdır. Örneğin, yaklaşık 200 gram pişmiş mercimek, günlük önerilen demir alımının %37’sini içerir.
Ispanak: 100 gram ıspanak, önerilen günlük demir alımının yaklaşık %20’sini içerir. Ispanak aynı zamanda demir emilimine yardımcı olan C vitamini bakımından da oldukça zengindir.
Kabak Çekirdeği: 28 gram kabak çekirdeği günlük önerilen demir alımının %23’ünü karşılar. Ayrıca, kabak çekirdeği iyi bir çinko, manganez ve K vitamini kaynağıdır.
Demir Eksikliği Hakkında Tüm Sorular
Demir eksikliği anemisi hakkında en sık sorulan bazı sorulara cevap vermeye çalışacağım. Sizler demir eksikliği hakkında merak ettiğiniz soruları yorum kısmına yazarak sorabilirsiniz.
Uzun süredir bulunan demir eksikliği kişilerden bayılmaya ve bayılma nöbetlerine neden olur. Özellikle bayılma ve senkop (şuur kaybı ile olan bayılma) görülebilir.
Demir eksikliği ciltte leke yapar mı
Sağlığımız için gerekli olan demir aynı şekilde cilt ve saç sağlığı içinde çok önemlidir. Demir eksikliği ciltte lekeler başta olmak üzere bazı sorunlara neden olur. Ayrıca demir eksikliği olan kişilerde cilt kuruluğu ve ciltte hassasiyet çok sık görülür.
Demir eksikliği depresyon yapar mı
Bilimsel olarak yapılan çalışmalarda demir eksikliği olan kişiler depresyona daha kolay yakalandıklarını görülmüştür.
Demir eksikliği dilde uyuşma yapar mı
Dilde şişme, dilde uyuşma demir eksikliği olan kişilerde görülebilir.
Demir eksikliği eklem ağrısı yapar mı
Demir eksikliği olan kişilerde eklem ve kas ağrısı eksikliğe bağlı olarak çok sık görülür.
Demir eksikliği ellerde uyuşma yapar mı
Demir eksikliği sadece eller değil ayaklarda uyuşma ve karıncalanmaya neden olur. Ellerde ve ayaklarda uyuşma en sık görülen belirtilerinden biridir.
Cinselliği etkiler mi, Cinsel isteksizlik yapar mı
Kadınlarda daha sık görülen demir eksikliği cinsel yaşam kalitesine etkileyebilir.
Genetik mi
Eğer ailenizde birinde demir eksikliği varsa sizde görülme ihtimali çok yüksektir. Demir eksikliği genetik olabileceği gibi sonradan da görülebilir.
Gebeliğe engel mi
Direk olarak gebeliğe ve hamile kalmaya engel olmamasına karşın gebelikte demir eksikliği için gidermek için demir ilaçları kullanmak gereklidir.
Demir eksikliği hapları kilo yapar mı
Demir eksikliğinden dolayı kilo kaybı yaşıyorsanız demir ilaçları kullanmaya başladığınızda kaybettiğini kilonuzu tekrar kazanırsınız. Kilo yapmasına karşın aşırı kilo artışı olmaz.
Halsizlik ve yorgunluk yapar mı
Demir eksikliğinin ilk belirtilerinden biride yorgunluk ve halsizliktir. Genelde demir eksikliği yaşayanlar kendini çok yorgun ve halsiz hissederler.
Nasıl Belirlenir
Demir eksikliği nasıl anlaşılır, demir eksikliği nasıl belirlenir sorusuna cevap vermek gerekirse sıklıkla belirtileri ortaya çıkan kansızlık hastalarda baş dönmesi, yorgunluk, ellerde titreme, kulak çınlaması ile ilk belirtilerini gösterir. Kadınları adet döneminin uzun ve düzensiz olması demir eksiliğinin görülmesine nedenlerinden biridir.
Çay ve kahve demir eksikliğine neden olur
Severek tükettiğimiz çay ve kahve demir eksikliğine neden olabilir. Özellikle yemeklerden hemen sonra içilin çay ve kahve demir eksiliğinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Çay ve kahve demir emilimi azalttığı bilinmektedir.
Eksiklik mide bulantısı yapar mı
Demir eksiliği ve b12 vitamini eksikliği mide bulantısına neden olabilir.
Demir eksikliği adet gecikmesi yapar mı
demir eksikliği adet gecikmesi yapar mı, adet düzensizliğine neden olur mu sorusu çok sık sorulan sorulardan biridir. Demir eksiliği olan kadınlarda adet düzensizliği ve gecikmesi görülebilir. Fazla kanma demir eksikliğine neden olabilir.
Uyku yapar mı
Halsizlik ve yorgunluğa neden olan demir eksikliği uyku kalitesini etkilemektedir. Sabahları yorgun kalkmak akşamları düzensiz uyku sıklıkla görülür.
Demir eksikliği saç dökülmesi yapar mı
Demir eksikliği yaşayan kişilerde saç dökülmesi çok sık görülür. Saçların cansız görünmesine neden olduğu gibi yıpranan ve kolay dökülen saçlara neden olur. Sağlıklı saçlar için demir alımı çok önemlidir.
Hafızaya etki eder mi, zekayı geriletir mi
Demir eksiliği olan kişilerde unutkanlık ve hafıza güçlüğü görülebilir. Yeteri kadar demir alımı yapmayanlarda dikkat dağınıklı ve konsantrasyon sorunu yaşanabilir.
Sizlere bu yazımızda demir eksikliği nedir, demir eksiliği belirtileri ve tedavi yöntemleri hakkında bilgi vermeye çalıştım. Konu hakkında sorularınızı yorum kısmına yazabilirsiniz.
